गुरुङ जाति, गुरुङ समुदाय वा तमु नेपालको पश्चिमाञ्चल क्षेत्रमा बसोबास गर्ने एक मुलवासी भुमिपुत्र मंगोल वर्ण को समुदाय हुन्।

मुख्यतय गुरुङ समुदाय गण्डकी अञ्चलमा बसोबास गर्दछन्, खासगरि लमजुङ, कास्की, तनहुँ, गोर्खा, पर्वत, स्याङ्जा र अन्नपूर्ण हिमशृङ्खला आसपास मनाङ जिल्लाहरूमा गुरुङहरूको बाहुल्यता रहेको छ।

कोही बागलुङ, ओखलढुङ्गा र ताप्लेजुङ जिल्लाहरूमा र माछापुच्छ्रे आसपास पनि बसोबास गर्दछन्। थोरै सङ्ख्यामा भएपनि सिक्किम र भुटानमा समेत बसेको अनुमान गरिन्छ।

जन्मदेखि मरणसम्मका संस्कार र परम्परा तथा प्राचिन पौणीरक जातिया सांस्कृतिका धनी, तमु (गुरुङ)को आफ्नै रीतिरिवज, चाड पर्ब सम्बन्धि आफ्नै विशिष्ट परम्परा अझैसम्म रहेको पाइन्छ।

यस जातिको पुर्खौली धर्म, बोन धर्मानुसार जस आन्तर्गत, गुरुङहरूको मुल चाड पर्वहरूमा क्रमशः ल्होसार (पौष १५), माँङी त्ह्ये (माघे संक्रान्ति), खे कु त्ह्ये (फाल्गुन पूर्णिमा), चैत्रको ३ मंगलबार (ट्हो त्हेँ) गाउँ बार्ने, चैते दशैं, खेकु माँङी थेब त्ह्ये (वैशाख पूर्णिमा), क्ह्वोइडुलु मार (श्रावण संक्रान्ति), ख्योदो म्हाँमै त्ह्ये (भदौ पूर्णिमा) आदि हुन्।

यो गोरखा जिल्लाको उत्तरी भेगमा पर्ने बार्पाक सुलिकोट गाउँपालिका वडा नम्बर ८ मा पर्ने जराङ्ग गाउँको गुरुङ समुदायको चैते दशैँको पुजा हो।

प्रकृतिपुजक गुरुङ समुदायको पितृ तथा देवताहरु पौराणिककाल देखि नै वोन धर्म अनुसार बन जंगलमा नै हुन्छन। उनीहरु यसरि नै चाड वाडमा गोठ जंगलमा गैर सामुहिक रुपमा पुजाआजा गर्ने गर्छन। यो नै गुरुङ समुदायको मौलिक धर्म संस्कृति परम्परा हो।

साविक पन्द्रुङ्ग गाविस वडा नम्बर १ मा पर्ने यो गुरुङ समुदायले आफ्नो पुर्खाले गर्दै आएको परम्परागत संस्कृतिलाई निरन्तरता दिएको छ। यस्तो संस्कृति सम्पदा नै उनीहरुको मौलिक सम्पत्ति हो। नयाँ पुस्ताले सिक्न र आफ्नो धर्म सस्कृति रितिरिवाज जान्न यस्ता चाड वाड मनाईराख्न जरुरि छ। यो गुरुङ समुदायको आफ्नो परम्परा भए पनि यसले सिंगो नेपालको अस्तित्व वोकेको छ।

पत्रकार अमृत भादगाउँलेले बेलायती सेनाका पूर्व गोर्खा सैनिक चामबहादुर पुनको जीवनमा आधारित वृत्तचित्र निर्माण गरेका छन्।

‘चामबहादुर पुन: एन एक्जेम्प्लरी एक्स गोर्खा ब्रिटिस सोल्जर’ शीर्षकको यो वृत्तचित्र मङ्गलबार काठमाडौंमा प्रदर्शन गरियो।

म्याग्दीको अन्नपूर्ण गाउँपालिका–८ स्थित करबाकेली क्षेत्रको धार्मिक, सामाजिक र पर्यटन विकासमा दुई दशकभन्दा बढी समयदेखि क्रियाशील पुनको योगदानलाई केन्द्रमा राखेर वृत्तचित्र तयार गरिएको हो।

करबाकेली थान, सामुदायिक संग्रहालय, पाहुनाघर, र करबाकेली इको ट्रेकजस्ता परियोजनाहरू उनको पहलमा निर्माण तथा प्रवर्द्धन भएका छन्।

पूर्वसैनिक पुनले अवकासपछि समाजसेवामै जीवन अर्पण गरेका छन्। उनका समाजपरिवर्तनका कामहरू वृत्तचित्रमार्फत जीवित रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ।

लाहुरेको सेवा भाव र समाजप्रतिको समर्पणलाई उजागर गर्दै वृत्तचित्रले प्रेरणादायी पात्रका रूपमा चामबहादुर पुनको व्यक्तित्वलाई चित्रण गर्छ।

काठमाडौँ ।

गायक हसन राईको नयाँ गीत ‘नायुमा’ को म्युजिक भिडियो सार्वजनिक भएको छ। शशि गुरुङको शब्द-संगीतमा तयार गीतमा हसनकै स्वर छ भने एरेञ्ज देबेश राईले गरेका हुन्।

किरात सभ्यतामा आधारित भिडियो राजेश पुमा राईको निर्देशनमा तयार भएको हो। किरात राईहरुको विवाह संस्कारलाई प्रस्तुत गरिएको भिडियोलाई लुङ्टो क्रियशन अफिसियल युट्युब च्यानलमार्फत सार्वजनिक गरिएको हो।

भिडियोमा एलिशा राई, गणेशमान घले र कमेडियन उमेश राई (फुलन्देकी आमा) सहित अन्य कलाकारको अभिनय छ।

हरि हुमागाईको डिओपी, उत्तम हुमागाईको सिनेमाटोग्राफी तथा विकास दाहालको सम्पादन रहेको भिडियोमा सुम्निमा कलेक्सनको पहिरन देख्न सकिन्छ।

करिब दुई दर्जन गीत गाइसकेका हसनले दर्शकको माया पाइनेमा आशावादी रहेको बताएका छन्।